De illusie van afgescheidenheid

‘Whenever you feel like criticizing anyone, just remember that all the people in this world haven’t had the advantages that you’ve had.’ – The Great Gatsby 

Het is een wijze les die het personage Nick Carraway krijgt van zijn vader in de klassieker van F. Scott Fitzgerald. Nick is een tolerante, zwijgzame man met een open geest en dito oor waardoor anderen zich bij hem op hun gemak voelen. Hij is empathisch, geduldig en vriendelijk. Hij is de verteller die observeert wat er gebeurt en zich verplaatst in de ander. De aandacht die hij heeft voor Jay Gatsby, stelt hem in staat de dingen te bezien vanuit een breder perspectief.

Nick bezit die kalme aanwezigheid die wijzen en sommige oude mensen hebben en die kenmerkend is voor een leven in het moment en onbezorgdheid over de toekomst. Het vormt een contrast met de eveneens zwijgzame hoofdpersoon Jay Gatsby die gefocust is op dat ongrijpbare groene licht van Daisy Buchanan’s aanlegsteiger in de verte. ‘De orgastische toekomst die zich jaar na jaar terugtrekt. De hoopvolle belofte die steeds harder doet rennen, de reikende armen almaar verder uitstrekkend in een poging haar te grijpen.’ Het groene licht dat symbool staat voor de hoop zijn grote liefde te schaken. Het vermogen zonder oordeel te zijn, stelt Nick in staat Gatsby te waarderen als mens -inclusief gebreken-, niet als de rijke ongrijpbare gangster die sommigen in hem zien. Je zou kunnen zeggen dat Nick de kenmerken van ‘metta’ bezigt, of wat in mindfulness vriendelijkheid wordt genoemd.

‘Steeds als je wilt oordelen, bedenk dan dat niet iedereen dezelfde kansen heeft gehad als jij.’

Liefdevolle vriendelijkheid is wat de Dalai Lama zijn religie noemt en wat Irene Kyojo Bakker beschrijft als een ‘overstromen van liefde, een warm, teder, zacht en open gevoel.’ Dat gevoel maakt dat je je verbonden voelt met de ander. Relatie en religie stammen van ‘religare’, dat verbinden betekent. Dat gevoel ervaren is niet alleen weggelegd voor romanpersonages of religieus leiders. We dragen die kwaliteit allemaal in ons. Denk aan een moeder die haar kind lief heeft, of aan die momenten in een mensenleven dat je overweldigd wordt door hevige gevoelens van verliefdheid. Het zijn momenten van verbondenheid, van je een voelen met de ander.

Meestal zijn het oprispingen van momentaan geluk. Dat hoeft niet zo te zijn. Je kunt leren liefdevolle vriendelijkheid duurzaam in je leven integreren. Het ‘enige’ dat je hoeft doen, is aandacht geven aan het huidige moment en jezelf verbinden met de ander. Zoals Nick Carraway doet wanneer hij beseft dat Jay Gatsby zijn rijkdom heeft opgebouwd voor het meisje van zijn dromen: ‘Weet je dan niet, dat rijke meisjes niet trouwen met arme jongens, Jay Gatsby?’ Tja. Dat schijnt in de verfilming toch een ander licht op die rijke stinkerd.

‘Vriendelijkheid ontwikkelen is een keuze’

Een oordeel over een ander is gemakkelijk geveld. Nog gemakkelijker is daarvan vrij te raken. Hoe? Door te zien dat je oordeelt. Met het inzicht komt er een barst in het vastgeroeste oordeel, en juist daar komt het licht door naar binnen. Het licht van bewustzijn welteverstaan. Die ontdekking biedt je de mogelijkheid vriendelijk te zijn voor die onuitstaanbare collega die misschien problemen thuis heeft. Doorheen de barst schijnt goedheid. Naar buiten en ook naar binnen, naar jezelf.

Vriendelijkheid ontwikkelen is een keuze. Het is werken aan geluk. Vriendelijkheid op je werk draait om respectvol met elkaar omgaan, iets doen voor een ander, complimenten geven, een luisterend oor bieden. Niet om voor je eigen gewin iets gedaan te krijgen of de laatste roddel te horen, maar om begrip te tonen en je af te vragen wat jij kunt doen. De ander te zien als mens, die -net als jij- gelukkig wil zijn. Wie weet ervaar je dan dat afgescheidenheid niets meer is dan een illusie…