Maand: juni 2021

Vaak willen we gewoon dat ‘de buitenwereld’ verandert. We zoeken heelheid, vervulling, rust, geluk… en richten ons op onze omstandigheden, de wereld, of de ‘ander’. Dit of dat moet nog anders. Er moet nog iets bij… of juist weg. Iemand moet nog iets doen of zeggen, voordat… Laten we dit eens tegen het licht houden en kijken hoe het zich uit in relaties. Met een partner, met familie, vrienden, collega’s, buren.

We kunnen oprecht het idee hebben dat als anderen nou maar veranderen, wij ons beter gaan voelen. ‘Als hij nou gewoon z’n excuses maakt, dan kan ik ook weer door’. Het is een neiging van ons systeem om ons op ‘buiten’ te richten. In plaats van naar binnen. ‘Ja maar, als zij nou eens écht interesse toont, dan…’. ‘Als hij nou gewoon dankjewel zegt…’. ‘Als mijn moeder nou eens…’. We vergeten hier één wezenlijk ding… er verandert niets! Ja, misschien voelt het even fijn. En? Is er dan ook iets ‘in jou’ verandert? Of ben je nog even kwetsbaar en afhankelijk als daarvoor? En ga je in legio situaties komen waarin je je niet gehoord voelt. Niet gezien, niet serieus genomen.

Anthony de Mello schreef hierover een mooi stukje: ‘Stel je een patiënt voor die naar de dokter gaat en zegt waaraan hij lijdt. De dokter zegt: “Goed ik heb uw symptomen begrepen. Weet u wat ik ga doen? Ik zal een medicijn voor uw buurman voorschrijven.” Zegt de patiënt: “Dank u wel dokter, ik voel me al een stuk beter”. Is dat niet absurd?’ Nou inderdaad. Maar dat is wat we doen.

‘Jij moet medicijnen hebben. Niet de ander.’    
-Anthony de Mello-

Het idee dat ‘de ander’ verantwoordelijk is voor ons gevoel is hardnekkig. Je komt het in boeken tegen, op het schoolplein, op de werkvloer. In je familie. In films. Muziek. Het draait voor een groot deel steeds om hetzelfde idee: ‘door jou voel ik me fijn’ of… ‘door jou voel ik me kl*te.’ Werkelijk? Wat een verantwoordelijkheid ook die je dan afschuift. Ik hoor zojuist “The way you make me feel” van Michael Jackson. Toffe plaat. Maar als je er even bij stilstaat… heeft zij of hij jouw lot in handen? Echt? “You’re just a product of loveliness.” Jaja… totdat ze een keertje vreemdgaat. Dan is ze een product of loveliness… voor een ander ☺. Het aloude spel van afhankelijkheid is geboren. “Tell me twice, that you’re the one for me”. Twee keer?! Bang om het gevoel kwijt te raken? En het rotgevoel dat ontstaat, komt dan zeker ook door haar? ‘Door jou voel ik me fijn’ wordt… ‘door jou voel ik me kl*te’. En er is niets veranderd.

Hoe vaak gaat een nieuwsitem niet over iemand die excuses vraagt. En dan blijkt dát toch eigenlijk ook niet voldoende. Of… ‘het had veel eerder gemoeten.’ We vragen de ander om respect, bevestiging, complimenten, waardering. En als we dat niet krijgen, of niet helemaal zoals wij het willen, kunnen we ons rot of negatief voelen. ‘Nou, daar kon nog geen bedankje vanaf.’ Maar waarom wil ik eigenlijk bedankt worden? Waarom vind ik dat dat moet? Waarom wil ik waardering, respect? Wat voel ik eigenlijk als ik het niet krijg? Wat is er te ervaren.

Stel nou dat er een ‘sorry’ komt, een ‘dankjewel’, of die erkenning of bevestiging waar je op zit te wachten. Je hebt er helemaal niets aan. Wie geeft jou de zekerheid dat als iemand zegtdat ze het goed vindt wat je doet, … dat dat ook écht zo is? En… als iemand dat wél vindt… dan is het nog steeds jouw idee dat die mening klopt. Als dat idee klopt… echt klopt… heb je toch geen bevestiging nodig? Jij wilt misschien weten dat je oké bent. Maar je bent niet oké! En ook niet niet oké trouwens! Je bent. Maar we houden er van allerlei ideeën op na over hoe het zou moeten zijn, hoe ‘ik’ zou moeten zijn, hoe ‘de ander’ zou moeten zijn… en proberen dat bij elkaar te knopen en te krijgen zoals wij het willen. En dan loopt de werkelijkheid toch net effe anders.

‘Als het écht oké is… hoeft dat toch niet bevestigd te worden?’

‘Ja maar, als iemand nou iets heel vervelends zegt, hoe kan ik me dat nou niet aantrekken?’. Het is heel eenvoudig. Als jij er bijvoorbeeld boos om wordt of verongelijkt… dan heb JIJ wat uit te zoeken! De ander wellicht ook, maar dat mag hij of zij lekker zelf weten. Kijk, een leuke ervaring is leuk. En een pijnlijke ervaring… tja, daar is meestal nog iets te ontdekken. Wat is er zo erg aan kritiek? Zegt het echt iets over wie je bent? Iemand zegt iets… er ontstaat onrust, verdriet, boosheid. Komt dat werkelijk door die opmerking? Kun je bedenken dat iemand anders helemaal niet door die woorden geraakt zou worden?

Als die ander al iets doet, dan is het ‘op een knop drukken’. Bij jou. Want… als het niet klopt wat iemand zegt… waarom doet het dan zoveel pijn? Of denk je misschien ergens dat het wél klopt? Heb je bijvoorbeeld het idee dat er iets aan jou mankeert? Rede te meer om je aandacht naar binnen te richten. Onderzoek het… wat doet er zo’n pijn? Waar verlang ik ten diepste naar? Welke ideeën hou ik erop na, over mezelf en de wereld. Over liefde. En onderzoek of die ideeën kloppen. Misschien ontdek je dan ook wel dat gevoelens gewoon ontstaan… Dat er geen ik is die aan de knoppen draait, aan de touwtjes trekt. En dat alles wat verschijnt in bewustzijn een spontaan gebeuren is.

‘Oké, dat wil ik best doen… maar ik mag me wel goed blijven voelen als iemand een compliment geeft, toch?’ Ja natuurlijk, maar als je je vereenzelvigt met je prestaties en succesjes, maak je dan maar op om je naar te voelen als ze een keer zeggen dat je niet oké bent. Je wilt dat een complimentje wél iets over jou zegt. En kritiek niet.

Wil je echt vrij zijn? Volg de weg naar binnen. En stop met het toe-eigenen van dingen die gewoon ontstaan. Stop met vereenzelvigen met wat dan ook. Positief. Negatief. Kun jij bepalen hoe je reageert, wat je voelt en denkt..? Hmmm… Really? Nogmaals, ga het onderzoeken. Neem niets van me aan, want dan heb je er weer een idee bij. Ontspan…in die ruimte… waar alles ontstaat. En als dat niet gebeurt, kun je misschien zien dat daar dus geen controle over is! Het is zoals het is, precies zoals het is. Wees gewoon ontvankelijk voor alles wat zich aandient. Eenvoudig? Jazeker. Pijnlijk? In het begin vaak wel. Maar sinds wanneer is er iets mis met pijn? En als je echt vindt dat het er niet mag zijn of het niet wilt onderzoeken, is dat natuurlijk prima. Zoals Hans Laurentius zegt: ‘Je mág vrij zijn,… het hóeft niet.’ Dat is juist het mooie van vrijheid. Dat het vrij is.

Er leeft een monster in mij. Die gedachte schiet door mij heen terwijl ik op mijn balkon van de zon geniet. Heldere momenten van zelfreflectie komen vaak in tijden van totale ontspanning. Ik zit er eigenlijk niet op te wachten, maar goed, het is er al. De gedachte vind ik te verrassend om hem mindful aan mij voorbij te laten gaan. Ik besluit om er wat aandacht aan te geven.

Er leeft dus een monster in mij. Een licht beschaamd gevoel bekruipt me. Tegelijkertijd glimlach ik en trek mijn schouders iets op naar mijn oren, wanneer ik de zin nog een keer herhaal. Ik, die er altijd naar streef om met een hart zo groot als de wereld te leven, mensen en dingen te laten zijn zoals ze zijn, ontkom er niet aan dat er soms zomaar een monster verschijnt. Nou ja, zomaar. Het is al jaren deel van mij. Alleen breekt het sinds kort wat vaker door de liefdevolle oppervlakte heen.

‘Heldere momenten van zelfreflectie komen vaak in tijden van totale ontspanning.’

Weet je hoe je jouw monster het beste leert kennen? Wanneer je probeert om er met de ogen van een ander naar te kijken. En dat doe ik. Het heeft radar-ogen om door mensen en hun verhalen heen te kijken, een vinger die het – zonder aarzeling – op zere plekken legt en een behoorlijk scherpe tong. Van die tong heeft de omgeving soms last. De onderhoudsmonteur, mijn broer en enkele directe collega’s hebben al kennis met hem gemaakt. Een lastig wezentje is het. Ik verwonder mij vaak over hem, moet achteraf ook glimlachen om zijn onhandigheid en hou van hem. Het brengt processen in gang die anders niet waren ontstaan. Het is moedig en durft dingen te bevragen. Ook de pijnlijke, als het intuïtief merkt dat dat nodig is. Hij doorziet het als mensen verhalen vertellen om dingen te verzachten of te verdoezelen.  Ook op het werk.

In een teamoverleg mochten we vragen stellen aan een aangeschoven bestuurslid. Het team waar ik deel vanuit maak, loopt vaak tegen het probleem aan dat het veel makkelijker is beleid te verzinnen dan om het uit te voeren. Mijn directe collega stelde, zoals van tevoren afgesproken, een vraag over de wijze waarop beleidsstukken worden voorbereid. In het zeer interessante antwoord dat zij kreeg kwamen we niet tot de kern. Ik kon het niet laten en flapte er lachend uit “Hoe denken wij hier met zijn allen succesvol beleid te maken: mét of zonder draagvlak?” Die vraag was er ineens en moest er blijkbaar uit. Het was even stil.

Uit de feedback achteraf bleek dat ik met de tong van het monster gesproken had: “Te direct, niet diplomatiek genoeg, leid je vraag in”. Maar wat bleek? In het eerstvolgende teamoverleg werd aangekondigd dat het aangeschoven bestuurslid graag twee keer per jaar met ons in gesprek wil over deze onderwerpen. Die scherpe tong en pijnlijk geplaatste vinger van het monster leveren toch ook een constructieve bijdrage.

‘Soms bereik je meer met een confrontatie dan langs de weg van de liefdevolle aandacht.’

Liefdevol en mindful door het leven gaan, dat is mijn uitgangspunt. Het is zeker niet mijn intentie om mensen om mij heen in verlegenheid te brengen, te kwetsen, onzeker of zelfs boos te maken, integendeel. Achteraf heb ik soms spijt van het gedrag van het monster in mij en ik voel me er regelmatig oncomfortabel bij. En ik wil er al helemáál geen problemen door krijgen. Maar soms bereik je meer met een confrontatie dan langs de weg van de liefdevolle aandacht. Misschien kunnen kritiek en tegenspraak ook liefdevol zijn? Vandaar mijn nieuwe motto: door tegenspraak komen we verder, als familielid van het adagium je wordt niet persoonlijk aangesproken, je wordt op jouw rol aangesproken. Als we dat nou maar vaak genoeg zeggen, verandert er heel langzaam iets. Sowieso ontstaat waardering voor een liefdevolle kritische houding. De angst om fouten te maken en om eerlijk te zeggen wat je vindt, ebt dan weg.

Waar moet mijn monster nog aan werken? De manier waarop het uit de hoek komt. Het moet leren om zijn woorden in te leiden: “Misschien willen jullie dit niet horen, maar ik denk dat het nodig is om het toch te zeggen…” of “Mag ik nog een vraag stellen? Het kan wat confronterend zijn…” Eens kijken of het monster wat getemd kan worden en mensen dan niet meer zo laat schrikken.

Op mijn zonnige balkon piept het even om het hoekje en ik zie zijn radar-ogen stralen. “Het is wat het is!”, zegt hij en ik schaterlach.

Ik ben wie jij bent: mens. In deze mooie, soms ingewikkelde, grote wereld, is het aantal vragen, keuzes en mogelijkheden immens. Het verlangen naar bewust zijn en het niet weten zijn bij mij altijd aanwezig. Naast mijn werk heb ik dit verlangen verder onderzocht. In deze hoek van die grote wereld hebben we het geluk dat we tijd en vrijheid hebben om daarmee bezig te zijn.