MCT (metacognitieve therapie), wat is het?

Samenvatting

MCT (metacognitieve therapie) is een innovatieve benadering in de psychologie die zich richt op de manier waarop we denken over ons eigen denkproces. In MCT wordt er niet gefocust op de inhoud van gedachten en de patronen die daar in terugkomen. In plaats daarvan concentreert MCT zich op de overtuigingen, attitudes en kennis die we hebben over denken en verbonden strategieën zoals piekeren. Het doel is om cliënten te helpen een gezondere relatie met hun gedachten te ontwikkelen en niet om de inhoud van de gedachten te veranderen.

Het fundament van MCT

In MCT draait alles om ons ‘denken over denken’. Waar veel traditionele therapieën zich richten op de inhoud van gedachten, focust MCT zich meer op de manier waarop we met onze gedachten omgaan. Dit kan een baanbrekende verschuiving zijn in de benadering van mentale problemen. MCT is onderdeel van de derde stroom van cognitieve gedragstherapie en wordt vaak door psychosociale therapeuten gebruikt.

Drie niveaus van denken in MCT

Niveau 1: Ons denkproces is constant gevuld met een stroom aan gedachten, variërend van positief tot negatief. Dit is een inherent kenmerk van het menselijk bewustzijn, en deze voortdurende stroom is onvermijdelijk. Het doel van MCT is dus ook niet om deze stroom te stoppen of te veranderen.

Niveau 2: Hier vinden bewuste en onbewuste denktechnieken plaats, zoals analyseren, piekeren, zorgen maken. Onder dit niveau vallen ook juist de vermijdingsstrategieën van gedachten. Het ontwijken en onderdrukken van gedachten. Het is een niveau waar we actief strategieën toepassen in relatie tot onze gedachten.

Niveau 3: Dit is het overkoepelende denkniveau waar we bepaalde overtuigingen, attitudes en kennis vasthouden over ons denkproces. Je hebt kennis van bepaalde strategieën waar je uit kan kiezen. Vervolgens heb je overtuigingen en attitudes die bepalen welke strategie je gebruikt of goed zijn om te gebruiken. Zo kan je geloven dat diep nadenken helpt bij het aanpakken van problemen of dat je je piekergedrag niet kan beheersen. Deze diepgewortelde overtuigingen en attitudes kunnen invloed hebben op de hoeveelheid tijd die je besteedt (of juist niet) aan bepaalde gedachten en gevoelens. Deze kennis, overtuigingen en attitudes worden ook wel metacognities genoemd in MCT.

Hoe onderscheidt metacognitieve therapie zich?

Bij veel therapieën, zoals cognitieve gedragstherapie, ligt de focus op het veranderen van negatieve gedachtepatronen. De MCT gaat een stap verder: het doel is niet per se het veranderen van de gedachten zelf, maar het veranderen van onze relatie tot die gedachten. Deze benadering ziet gedachten niet als feiten, maar als mentale gebeurtenissen die we kunnen observeren zonder erdoor te worden beheerst. Tijdens therapiesessies ga je dus ook nauwelijks in op wat de gedachten zeggen over jou of je situatie. Natuurlijk begrijpt de therapeut maar al te goed dat deze gedachten wel kunnen dwarsliggen. Maar juist door je relatie tot de gedachten te veranderen, zullen de gedachten ook minder gaan dwarsliggen.

Toepassen en effectiviteit van MCT

Deze benadering is bijzonder effectief gebleken voor mensen die last hebben van chronisch piekeren, angststoornissen en depressie. Het idee is dat problematische overtuigingen over ons eigen denken bijdragen aan deze problemen. Bijvoorbeeld, iemand die gelooft dat piekeren helpt bij het vinden van oplossingen, zal waarschijnlijk veel piekeren, ook al zorgt dit voor stress en angst.

Enkele overtuigingen en attitudes (metacognities) die binnen MCT worden aangepakt, zijn:

  • Gedachten zijn gevaarlijk en moeten worden gecontroleerd.
  • Piekeren is een manier om problemen op te lossen.
  • Ik heb geen controle over mijn piekergedrag of over mijn excessief zorgen maken

Door deze overtuigingen te onderzoeken en uit te dagen, kunnen cliënten leren om hun gedachten op een nieuwe en gezondere manier te benaderen. Dit kan resulteren in een verlichting van problematiek als depressie, angst en overmatige stress.

De kracht van bewuste keuzes in  metacognitieve therapie

Een belangrijk onderdeel van MCT is het stimuleren van zelfobservatie. In plaats van te reageren op elke gedachte die in je opkomt, leer je met MCT om een stap terug te doen en de gedachte te observeren. Dit geeft ruimte voor keuze: reageren we op de gedachte, of laten we hem voorbijgaan? Misschien denk je nu wel: ‘Het kan niet zo simpel zijn.’. Toch is dit stapje bewustwording vaak cruciaal in het verminderen van dwarsliggende strategieën als piekeren en overmatig zorgen maken. Een therapeut kan je in dat proces begeleiden. Ben je benieuwd of deze methodiek ook voor jou waarde kan bieden? Bezoek dan deze pagina.

Conclusie

MCT is een vernieuwende benadering die cliënten helpt een gezondere relatie met hun gedachten te ontwikkelen. Door te focussen op de metacognities die we hebben over ons eigen denkproces, biedt metacognitieve therapie een nieuwe invalshoek in de behandeling van mentale problemen, zoals depressie en angst.

Posted in MCT

Metacognities, wat houden ze in binnen metacognitieve therapie?

Samenvatting

Metacognities spelen een centrale rol in metacognitieve therapie (MCT). Metacognities zijn de overtuigingen, attitudes en kennis die we hebben over onze gedachten en over strategieën aangaande denken en voelen. Deze overtuigingen, attitudes en kennis kunnen negatief zien (zoals: ik kan het piekeren niet stoppen) of positief (zoals: piekeren helpt me om me voor te bereiden). In MCT focus je je voornamelijk op deze overtuigingen in het omgaan met piekeren en omliggende strategieën. Door de overtuigingen uit te dagen, kan je dit soort maladaptieve strategieën verminderen en je levenskwaliteit vergroten.

Metacognities, wat zijn het?

Bij de term metacognities denkt men aan ‘denken over denken’. In de context van therapie verwijst dit naar de overtuigingen, attitudes en kennis die men heeft over het eigen denkproces. Hieronder staat een opsomming van soorten dingen die onder de term metacognities vallen:

  • Kennis over de mogelijkheden van strategieën om met je gedachten en gevoelens om te gaan. Dit onderdeel gaat vooral over het spectrum van strategieën waar jij vanaf weet. Voorbeelden van strategieën zijn: piekeren, zorgen maken, analyseren, onderdrukken en vermijden. Het gaat hierbij zowel over het ‘iets doen’ met je gedachten en gevoelens, maar ook juist het wegkijken van die gedachten en gevoelens.  Een voorbeeld van een metacognitie is dat je de kennis in je hoofd hebt dat piekeren de enige manier is om met je gedachten om te gaan.
  • Overtuigingen en attitudes over de effectiviteit van bepaalde strategieën in relatie met je gedachten en gevoelens. Hier bedoelen we dus mee hoe effectief je de strategieën vindt waar je kennis van hebt.
  • Overtuigingen en attitudes over het gevaar (of de behulpzaamheid) van gedachten. Onze gedachten kunnen vaak negatieve informatie bevatten die we als bedreigend kunnen zien als we we meegaan met die gedachten. Vanwege deze dreiging, kunnen we overtuigingen ontwikkelen over het gevaar van gedachten. Dit soort overtuigingen kunnen als gevolg hebben dat we onze gedachten gaan ontwijken en proberen te onderdrukken.

Positieve vs negatieve metacognities

In metacognitieve therapie wordt er onderscheid gemaakt tussen positieve en negatieve metacognities. Positieve metacognities beamen dat bepaalde denkstrategieën goed, nuttig en/of mogelijk zijn Aan de andere kant beamen negatieve metacognities dat bepaalde denkstrategieën niet goed, nuttig of mogelijk zijn. Voorbeelden van positieve metacognities zijn: ‘piekeren helpt mij om problemen op te lossen’ of ‘piekeren bereid me voor op de toekomst’. Voorbeelden van negatieve metacognities zijn: ‘Het lukt me niet om me minder zorgen te maken’ of ‘Ik ben de controle aan het kwijtraken over mijn denken.’

Het belang van metacognitie in therapie

De kern van metacognitieve therapie is het idee dat problematische manieren van denken over denken kunnen leiden tot psychologische problemen. Positieve metacognities stimuleren juist dwarsliggende strategieën zoals piekeren, terwijl negatieve metacognities de hopeloosheid voeden rondom dit soort strategieën. Als je bijvoorbeeld gelooft dat piekeren of je overmatig zorgen maken een positief effect heeft, zal je het meer doen. Terwijl in de realiteit een strategie als piekeren ook heel veel nadelen heeft, zoals verlies van energie en tijd. De overtuiging dat je niets kan doen aan het piekeren of dat gedachten gevaarlijk zijn (negatieve metacognities), kan er juist voor zorgen dat je gefrustreerd raakt en je gevangen voelt in je eigen hoofd. Beide soorten metacognitie verminderen de kwaliteit van je leven en liggen als fundament onder ineffectieve strategieën zoals piekeren. Daarom is het zo belangrijk in MCT om juist op dit fundament te focussen.

Uitdagen van metacognities

Wanneer duidelijk is welke metacognities je dwarsliggen en strategieën als piekeren in stand houden, kan je ze gaan uitdagen. Het proces van uitdagen gaat door middel van ‘experimenten’. Hieronder kan je een paar voorbeelden lezen van dit soort experimenten:

  • Experiment 1 (wanneer je gelooft dat je gedachten en piekeren gevaarlijk zijn en denkt dat er dus iets ergs gaat gebeuren). Het idee bij dit experiment is om tien minuten zo veel mogelijk te piekeren als je kan. Vervolgens kijk je in hoeverre al die negatieve verwachtingen ook echt uit zijn gekomen. Vaak kan je zien dat er niet zoveel aan de hand is. Door die nieuwe ervaring en de herhaling van dit experiment, verandert je overtuiging dat je gedachten en piekeren gevaarlijk zijn.
  • Experiment 2 (wanneer je gelooft dat piekeren en zorgen maken je helpt om een bepaalde reden). In dit experiment spreek je af met je therapeut om minder te piekeren voor een bepaalde tijd. Vervolgens ga je bekijken of je inderdaad wat mist in je leven zoals je overtuiging je vertelde. Een voorbeeld van een positief effect die mensen kunnen verwachten van piekeren is dat ze creatiever zijn. De meeste mensen die het proberen zien in dat het piekeren helemaal geen positief effect heeft, het gaat zonder piekeren vaak zelfs beter!
  • Experiment 3 (wanneer je gelooft dat je piekeren niet kan stoppen). In dit laatste experiment ga je met je therapeut technieken uitproberen om piekeren uit te stellen. Dit doe je door je aandacht te verplaatsen van je gedachten naar wat anders. Bijvoorbeeld naar de geluiden om je heen of naar je eigen ademhaling. Het kan wat oefening vergen, maar na verloop van tijd kan de cliënt merken dat je wél je piekeren en/of omliggende strategieën kan verminderen en veranderen.

Conclusie

Metacognities vormen de basis van metacognitieve therapie en bieden een verfrissende kijk op hoe we met onze gedachten omgaan. Door te focussen op onze gedachten over gedachten, in plaats van op de gedachten zelf, kan deze therapie een effectieve manier zijn om psychologische problemen aan te pakken. Wil je ontdekken wat MCT voor jou kan betekenen? Ga dan naar onze MCT-pagina.

Posted in MCT

ACT en MCT: wat is het verschil?

Samenvatting

ACT (Acceptance & commitment therapy) en MCT (Metacognitieve therapie) zijn beiden derde generatie gedragstherapie benaderingen, maar verschillen in hun focus en technieken. Terwijl ACT gericht is op acceptatie en het zetten van betekenisvolle stappen, legt MCT de nadruk op het veranderen van metacognitieve overtuigingen die denkstrategieën beïnvloeden. Hoewel ze overeenkomsten delen, hebben ze verschillende elementen die een centrale rol spelen.

De Essentie van ACT

ACT gaat over het vergroten van je veerkracht, wat ook wel je psychologische flexibiliteit wordt genoemd. Je leert om te gaan met moeilijke ervaringen en pijnlijke emoties, en je leven te richten op basis van je waarden. Je gebruikt hierbij de volgende zes kernprocessen:

  • Acceptatie en bereidheid: je leert moeilijke emoties en ervaringen toe te laten. Het gaat niet om symptoomverlichting, maar om symptoomadaptatie. Je gaat niet tegen de stroom in door tegen je emoties te strijden. Je leert juist energie te besparen door je emoties bij de hand te nemen.
  • Cognitieve defusie: je leert om afstand te nemen van onbruikbare gedachten. Je gaat dus niet de strijd aan met je gedachten in ACT, maar leert je gedachten te bekijken vanuit een ander perspectief. Op deze manier krijgen je gedachten minder grip op je.
  • Observerende Zelf: je leert om je eigen identiteit te scheiden met de dingen die je meemaakt. We kunnen onszelf veel aanrekenen van wat er in het verleden is gebeurd. Door afstand te nemen van onze ervaringen en in te zien dat er een diepere identiteit (je observerende zelf) is die we zijn, kan je je bevrijden van je verleden.
  • Hier en nu (mindfulness): je leert om aandachtig aanwezig te zijn in het huidige moment. Je kan in het huidige moment bewust worden van wat er nu in je aanwezig is. Je leert om je aandacht terug te trekken uit het verleden en de toekomst, zodat je de energie en focus hebt om betekenisvolle stappen te zetten.
  • Waarden: je ontdekt welke waarden bij jou passen. Wat jou betekenis geeft. Waar jij voor op wil staan in de ochtend. Waarden zijn je leidraad voor een betekenisvol leven.
  • Toegewijde actie: je zet je waarden in actie door kleine actiestappen te formuleren. Beetje bij beetje kan je dan toewerken naar een waardevol leven.

Wat is MCT?

MCT is een benadering die is ontwikkeld door professor Adrian Wells. In tegenstelling tot de focus van ACT op het accepteren van gedachten en gevoelens, richt MCT zich op hoe mensen denken over hun denken en emoties. Met andere woorden, het gaat om de overtuigingen die mensen hebben over hun eigen cognitieve processen. In dit proces staat nog steeds centraal over hoe je met je gedachten en emoties omgaat, maar vanuit de metacognitieve overtuigingen die daar aan ten grondslag liggen. Om een voorbeeld te geven: misschien ben je wel een piekeraar. Tijdens deze methode ga je ontdekken wat de reden is dat je piekert. Misschien heb je bijvoorbeeld de (onbewuste) overtuiging dat dit je helpt of dat je het niet kan stoppen.

Metacognitieve therapie richt zich onder andere op:

  • Het herkennen van maladaptieve denkstrategieën (zoals piekeren).
  • Het uitdagen en veranderen van dwarsliggende overtuigingen (metacognities) over denken.
  • Het ontwikkelen van een andere verhouding tot je innerlijke beleving, met name je gedachten.

Overeenkomsten en Verschillen

Overeenkomsten:

  • Beide richten zich op de innerlijke beleving.
  • Ze bieden technieken om met maladaptieve gedachten om te gaan.
  • Ze helpen je beter met zorgen om te gaan.
  • ACT en MCT hebben allebei elementen van mindfulness

Verschillen:

  • Binnen Acceptance & commitment therapy is het belangrijk om je emoties en ervaringen te accepteren, terwijl Metacognitieve therapie zich meer richt op denkstijlen die je toepast in reactie op die emoties en ervaringen.
  • In MCT wordt je je bewust van metacognities (overtuigingen) die je denkstijlen beïnvloeden, terwijl je in ACT simpelweg afstand leert te nemen van je gedachten.
  • Acceptance & commitment therapy is een brede methode, waarin ook waarden en toegewijde actie worden geïntegreerd.
  • Metacognitieve therapie is een specifieke methode, die voornamelijk toegespitst is op het omgaan met je gedachten en erg effectief is bij mensen die last hebben van piekeren en overmatig zorgen maken.

Welke therapie past bij mij?

Over het algemeen is MCT de beste optie wanneer piekeren en zorgen maken ten grondslag liggen aan je problematiek. Ligt je problematiek juist breder dan het piekeren en zorgen maken? Dan is ACT vaak de beste optie. Lees meer over ACT en MCT op onze site om te kijken of een van deze vormen van therapie bij jou past.

Conclusie

Zowel ACT als MCT bieden waardevolle inzichten en technieken voor degenen die op zoek zijn naar psychologische hulp. Terwijl ACT de nadruk legt op het verhogen van psychologische flexibiliteit, focust MCT op het veranderen van metacognities die denkstrategieën beïnvloeden. Het begrijpen van deze verschillen kan je helpen de beste therapeutische benadering voor jou te kiezen.

Kunnen ouderen positieve effecten behalen uit ACT therapie?

Samenvatting

Het toepassen van ACT therapie bij ouderen kan veel voordelen bieden, gezien de unieke uitdagingen waarmee deze leeftijdsgroep wordt geconfronteerd. De focus van ACT therapie op acceptatie en waardegericht leven kan bijzonder waardevol zijn voor senioren. ACT therapie helpt ouderen adaptief te zijn rondom de onvermijdelijke veranderingen in het leven, helpt ze nieuwe betekenis te cultiveren en leert ze omgaan met de moeilijke ervaringen van het leven.

De unieke behoeften van ouderen

Als we naar de levensfase van ouderdom kijken, zien we een periode vol veranderingen en aanpassingen. Oudere mensen gaan bijvoorbeeld met pensioen, kampen vaker met gezondheidsproblemen en komen in een periode waarin ze meer dierbaren kunnen verliezen. Deze veranderingen kunnen leiden tot gevoelens van bijvoorbeeld angst, verdriet en isolatie. ACT biedt een effectieve methode om met deze moeilijkheden om te gaan.

Ouderen en Acceptatie

Een van de zuilen van ACT therapie is acceptatie. Voor ouderen kan dit betekenen het accepteren van fysieke beperkingen, cognitieve veranderingen of het verlies van dierbaren. Het komt veel voor dat mensen op leeftijd vechten tegen dit soort ervaringen, omdat dit een natuurlijke respons is van de mens. Helaas zorgt dit vechten alleen maar voor meer lijden en pijn. Door deze realiteiten te accepteren in plaats van ertegen te vechten, kunnen oudere mensen een bepaalde rust vinden en zich richten op wat nog wél mogelijk is om te doen en ervaren in hun leven. Het is natuurlijk ook mogelijk dat er nog oud zeer aanwezig is, dat is opgebouwd gedurende het leven. Met ACT therapie leer je vanuit het hier en nu dit zeer te omarmen en toe te laten wat er is en afstand te nemen van de ineffectieve strategieën die je dwarsliggen.

Ouderen met een Waardegericht leven

Naast acceptatie leggen ACT-therapeuten veel nadruk op het leven volgens je persoonlijke waarden. Ook al heb je in een latere levensfase veel tijd gehad om je waarden te ontdekken, kan het zijn dat deze waarden weer zijn weggezakt of zijn veranderd in verloop van tijd. Voor ouderen kunnen de persoonlijke waarden vertaald worden naar het vinden van betekenis en doel in dagelijkse bezigheden, zelfs wanneer ze geconfronteerd worden met beperkingen en verlies. Voorbeelden van dit soort bezigheden zijn:

  • Tijd doorbrengen met (klein)kinderen
  • Vrijwilligerswerk
  • Het oppakken van een oude hobby
  • Aansluiten bij een vereniging
  • Op vakantie met een groep ouderen

Het gaat erom de dingen te identificeren die voor hen betekenisvol zijn en manieren te vinden om deze waarden in hun dagelijks leven te integreren. Het leven is niet makkelijk en dit maak je het leven ook niet op wonderbaarlijke wijze. Maar je kan er wel de betekenis aan toevoegen die je leven verrijkt, zelfs als het moeilijk is.

Feedback vanuit de praktijk

Verschillende studies en therapeuten geven aan dat ACT veelbelovende resultaten heeft laten zien bij ouderen. De feedback suggereert dat senioren vaak baat hebben bij de combinatie van acceptatie en het nastreven van een waardegericht leven, wat hen helpt omgaan met de uitdagingen die in hun levensfase voorkomen.

Conclusie

ACT therapie lijkt een geschikte therapeutische benadering voor ouderen. Met zijn focus op acceptatie en het vinden van betekenis in het leven, biedt het een krachtig perspectief voor senioren om een vervullend en waardegericht leven te leiden. Ben je op zoek naar specifieke diensten voor ACT voor jou of een ouder individu die je kent? Kijk dan op onze ACT-pagina.

Hoe is ACT therapie ontstaan?

Samenvatting

Acceptance & commitment therapy (ACT) is ontstaan uit de behavioristische traditie en heeft zich ontwikkeld tot een derde-generatie gedragstherapie. Het combineert traditionele gedragstherapeutische technieken met mindfulness en acceptatie. Steven Hayes is de grondlegger van ACT en heeft de methode een sterke wetenschappelijke basis gegeven.

Behaviorisme: het ontstaan van Gedragstherapie

Het behaviorisme heeft de basis gelegd voor gedragstherapie. Het behaviorisme is een psychologische stroming die zich richt op het bestuderen van waarneembaar gedrag. Wetenschappers als B. F. Skinner en Ivan Pavlov zijn de grondleggers van deze stroming. Vanuit het behaviorisme ontstond er de eerste generatie gedragstherapie, waarin werd geloofd dat verandering van problematiek geheel ligt in het veranderen van gedrag.

Cognitieve Revolutie: het ontstaan van een nieuwe golf

In verloop van tijd is er een stroom van wetenschap ontstaan waarin de belevingswereld van de mens ook als belangrijk werd gezien rondom hulpverlening. Dit wordt ook wel de cognitieve revolutie genoemd. Deze cognitieve revolutie bouwde voort op het behaviorisme, en hieruit ontstond de tweede generatie gedragstherapie. Een voorbeeld is de klassieke cognitieve gedragstherapie (CGT) die werd ontwikkeld door Aaron Beck. Binnen de tweede generatie gedragstherapie is het doel voornamelijk symptoomverlichting. Een van de manieren hoe dit wordt gedaan is het ombuigen en vervangen van niet-werkende gedachten.

Het ontstaan van ACT: de derde generatie gedragstherapie

In de vroege jaren ’90 begon Steven C. Hayes een voorloper op dit gebied, de fundamenten van ACT te leggen. ACT is een derde generatie gedragstherapie, die een holistische kijk op de menselijke ervaring introduceerde. Het erkent het belang van emoties, gedachten, en gevoelens, maar in plaats van ze te ‘corrigeren’, leert men in ACT therapie individuen om emoties toe te laten en te accepteren, en afstand te nemen van gedachten. ACT therapie onderscheid zich dus in type benadering vergeleken met de tweede generatie methodieken aangezien acceptatie van symptomen voorop staat in tegenstelling tot symptoomvermindering. Tegelijkertijd is gedragsverandering wel een belangrijk onderdeel van ACT wat juist weer aansluit met het klassieke behaviorisme. Alleen wordt er dan wel rekening gehouden met de interne beleving.

Mindfulness en Acceptatie

Een centraal element van ACT therapie is het gebruik van mindfulness en acceptatietechnieken. In plaats van te vechten tegen ongewenste interne ervaringen, moedigt ACT mensen aan om deze te accepteren. Het gaat hierbij niet om passiviteit, maar om een bewuste keuze om aandachtig naar binnen te kijken zonder oordeel. Deze acceptatie creëert ruimte voor verandering en groei. Hoe veel energie verspillen we wel niet met het vermijden, veranderen en verminderen van onze problemen? Door niet tegen de stroom in te gaan, maar met de stroom mee, openen we meer ruimte voor andere dingen. Dingen die er toe doen. Tegelijkertijd wanneer we met de stroom mee gaan als het gaat om emoties en gedachten, worden ze juist beter! Het is juist de intentie van acceptatie die zorgt voor de verlichting van onze beleving.

Het ontstaan van een nieuw concept: Psychologische Flexibiliteit

Het uiteindelijke doel van ACT therapie is het bevorderen van psychologische flexibiliteit. Psychologische flexibiliteit is een term die Steven Hayes heeft gebruikt en gekoppeld aan ACT, in het bijzonder de hexaflex. Met deze term bedoelt hij het vermogen om in het heden te zijn, open te staan voor ervaringen en te handelen volgens persoonlijke waarden, zelfs in aanwezigheid van moeilijke emoties of gedachten. ACT beweert dat het verhogen van deze flexibiliteit helpt bij het omgaan met psychologische pijn en het leiden van een betekenisvol leven.

Conclusie

Acceptance & commitment therapy (ACT), ontstaan vanuit de wortels in het behaviorisme, heeft de psychologische wereld verrijkt met zijn unieke kijk op behandeling. Door afstand te nemen van pure symptoomvermindering en in plaats daarvan te focussen op het vergroten van psychologische flexibiliteit, heeft ACT therapie een waardevolle plek veroverd in de therapeutische gemeenschap.

PTSS: is ACT therapie een effectief hulpmiddel?

Samenvatting

Posttraumatische stressstoornis (PTSS) wordt steeds vaker behandeld met Acceptance & commitment therapy (ACT). ACT therapie toont veelbelovende resultaten. Dit artikel verkent de effectiviteit van ACT voor PTSS, ondersteund door een wetenschappelijke studie. Ontdek hoe ACT een ondersteunende factor kan zijn bij de verschillende symptomen die komen kijken bij deze stoornis.

PTSS en ACT: wat zegt de wetenschap?

Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar de effectiviteit van ACT voor PTSS. Een van deze onderzoeken is gepubliceerd in het “national library of medicine“. Dit onderzoek toonde aan dat ACT kan helpen bij het verminderen van symptomen van PTSS. In deze studie wordt aangehaald dat dit mogelijk wordt veroorzaakt door het onder de loep nemen van disfunctionele gedragingen die de beleving van het trauma alleen maar versterken. Voorbeelden hiervan zijn emotionele vermijding en langdurige dissociatie van de gerelateerde ervaring. ACT therapie opent de deur om te ervaren wat er in jezelf gebeurd. Niet door uitgebreid te praten over de gebeurtenissen van vroeger, maar door vanuit het huidige moment toe te laten wat er aanwezig is. Beetje bij beetje.

PTSS en de Kern van ACT therapie

Het fundamentele doel van ACT therapie is om de psychologische flexibiliteit te vergroten – het vermogen om in het huidige moment te zijn en tegelijkertijd actie te ondernemen richting waarden en doelen. Voor mensen met PTSS kan dit uitdagend zijn vanwege de overweldigende herinneringen en emotionele reacties die ze kunnen ervaren. In ACT therapie worden er daarom tools en oefeningen gebruikt en gedaan die mensen met PTSS helpen om een behapbaar deel van de emotionele belevingswereld toe te laten. Stap voor stap kan hierdoor acceptatie ontstaan van wat ze voelen. Tegelijkertijd wordt er voorzichtig gekeken naar kleine actiestappen. Wat kan je doen om ondanks wat je ervaren hebt toch meer betekenis toe te voegen aan je leven?

Waarom ACT therapie werkt bij PTSS

ACT therapie richt zich op acceptatie, bewustwording (in het hier en nu) en betekenisvol leven. Voor iemand met PTSS betekent dit het volgende:

  • Acceptatie van het verleden: Leren om pijnlijke herinneringen en gevoelens te accepteren zonder te oordelen. Dit gaat stapje voor stapje. Je staat tijdens therapie nooit langer stil bij moeilijke emoties dan goed is. Op deze manier kan je op een gebalanceerde manier de pijn bij de hand nemen en een vorm van acceptatie bewerkstelligen.
  • Afstand nemen van gedachten: Vaak houden we veel pijn en moeilijkheden in stand door veel na te denken over vroegere ervaringen. Wanneer je kampt met PTSS, kunnen de tools die gebruikt worden in ACT therapie ondersteunen in dit proces. Je leert je gedachten te defuseren, zodat je ze op een afstand kan bekijken. Op deze manier krijgen de dwarsliggende gedachten minder grip op je in verloop van tijd.
  • Toewijding aan het heden: Werken aan het leven in het huidige moment en niet worden geconsumeerd door traumatische gebeurtenissen uit het verleden. ACT therapie helpt individuen om hun gedrag te veranderen op manieren die congruent zijn met hun waarden en doelen. Vanuit het huidige moment stappen zetten die er toe doen.

ACT in de praktijk: busmetafoor

In de praktijk omvat ACT verschillende technieken. Denk aan het gebruik van metaforen, tools en oefeningen. Therapeuten kunnen bijvoorbeeld de ‘busmetafoor’ gebruiken. Stel je voor dat je op een bus zit waarbij elke passagier op de bus een pijnlijke herinnering of een negatieve gedachte voorstelt. In plaats van te vechten met de passagiers, kan je leren om ze te accepteren en ze te laten zijn. Door de acceptatie van de passagiers, kan de chauffeur (jij) de bus (jouw leven) toch weer in de gewenste richting sturen. Dat betekent niet dat je dan geen last meer hebt van moeilijke emoties door de sfeer die er in de bus hangt. Maar je kan wel beter omgaan met die emoties, doordat je toelaat in plaats van vermijd. Dit metafoor is een mooie manier om het proces van ACT te omschrijven. 

Conclusie

De weg naar herstel van PTSS is ingewikkeld en varieert per individu. Maar ACT therapie biedt een hoopvol hulpmiddel voor velen. Wetenschappelijk onderzoek bevestigt de effectiviteit ervan. Voor degenen die worstelen met PTSS, is het de moeite waard om ACT therapie te overwegen als een mogelijke therapeutische benadering. 

Hoe wordt er naar trauma gekeken in ACT therapie?

Samenvatting

Acceptance & commitment therapy (ACT) benadert trauma door cliënten te helpen een gezonde afstand te nemen van hun pijnlijke herinneringen, de moeilijke emoties rondom het trauma beetje bij beetje toe te laten, en te handelen in overeenstemming met hun waarden. Terwijl traditionele therapieën zich kunnen richten op het herbeleven van het trauma, het begrijpen waarom het de ervaring is gebeurd of veranderen van gedachten over het trauma, wordt er in ACT therapie gericht op het opbouwen van veerkracht en het vinden van betekenis zonder eindeloos te graven in het verleden. 

Afstand nemen van het traumaverleden

Het kan behoorlijk lastig zijn om afstand te nemen van een trauma met alle pijnlijke herinneringen die zijn verbonden aan het trauma. Traumatische herinneringen maken een grote impact op je leven. Veelvoorkomende gevolgen zijn dat je naar aanleiding van dit soort ervaringen, je eindeloos kan gaan malen over die pijnlijke herinneringen. Dit leidt tot slapeloze nachten en vermoeiende dagen. In ACT therapie krijg je tools toegereikt die je helpen om te beginnen met het nemen van afstand van de gedachten die verbonden zijn aan het trauma. Op deze manier kan er in verloop van tijd meer innerlijke ruimte ontstaan, waardoor je het trauma beter kan verwerken. ACT leert dat we niet onze gedachten zijn. Door een stap terug te doen en onze gedachten te observeren zonder erdoor geconsumeerd te worden, kunnen we hun invloed op ons verminderen. 

Accepteren van trauma gerelateerde emoties zonder oordeel

Bij trauma komen vaak emoties en gedragingen zoals schuld, schaamte en zelfveroordeling kijken. De gevoelswereld is in veel gevallen sterk onder invloed van traumatische gebeurtenissen. Het idee van acceptatie kan dan ook iets zijn wat onmogelijk lijkt en lijkt soms juist het tegenovergestelde van wat je moet doen. ‘Moet je dan niet afkomen van de pijn en alles doen om dit voor elkaar te krijgen?’ Wat ACT echter beoogt, is een vorm van acceptatie waarbij je pijnlijke ervaringen erkent zonder over ze te oordelen. Je bent niet je trauma, maar je hebt een ervaring van trauma. Door de pijn toe te laten, zorg je ervoor dat je geen energie verspilt om van de pijn af te komen. Bovendien kan je de pijn juist beter laten gaan als je het accepteert. Het proces van acceptatie binnen ACT therapie gebeurt door beetje bij beetje toe te laten. Niet alles in een keer, maar een behapbaar stukje de ruimte geven in jezelf. Hoe meer je dit doet, hoe beter je met je trauma en omliggende emoties kan omgaan. In veel gevallen zorgt dit er ook juist voor dat de pijn minder wordt, ook al is dat niet het primaire doel van ACT therapie.

Trauma en zelfbeeld

Traumatische ervaringen kunnen je zelfbeeld negatief beïnvloeden. Je kan je dingen gaan aanrekenen, negatief over jezelf gaan denken en belemmerd worden door de overtuigingen die zijn ontstaan na die ervaringen. Met ACT therapie leer je jezelf zien buiten de beperkingen van je trauma of pijnlijke herinneringen. Je bent meer dan je pijnlijke ervaringen; onder alle pijn en oordelen ligt een diepere identiteit die niet gedefinieerd wordt door je verleden. Je leert meer vanuit een observerende rol te kijken naar wat er gebeurt is in je leven, zodat je je zelfbeeld los kan koppelen van wat je hebt ervaren. Ook dit is een proces. Het integreren van ACT is niet een sprint, maar een marathon, met name als het gaat om heftige ervaringen die verbonden zijn aan trauma.

Leven met je trauma aan de hand, volgens je authentieke waarden

Een van de meest transformerende aspecten van ACT therapie is het idee van waardengericht leven. Het herkennen en nastreven van je waarden kan een anker zijn, vooral als je worstelt met de nawerkingen van trauma. Dit betekent dat je prioriteit geeft aan een betekenisvol leven. Ondanks dat je moeilijke dingen hebt ervaren, kan je dan wel wat maken van je leven. Misschien kan je zelfs je moeilijke ervaringen als een kracht gebruiken om er voor andere mensen te zijn. Door kleine stapjes te zetten naar wat jij belangrijk vindt, kan je meer stabiliteit en zekerheid gaan ervaren. 

Conclusie

ACT therapie biedt een vernieuwende en empowerende benadering van trauma. Het helpt je om heftige ervaringen te zien als een deel van je verhaal, maar niet als het hele boek. Voor iedereen die worstelt, is er hoop en een pad voorwaarts. ACT therapie kan je in dat proces ondersteunen. Wil je weten wat ACT therapie voor jouw specifieke situatie kan betekenen? Lees er dan hier meer over.

Bij welke problemen is ACT therapie effectief?

Samenvatting

Acceptance & commitment therapy (ACT) is een veelzijdige therapie die wordt aanbevolen voor diverse psychologische problemen. Van angst, depressie en burn-out tot chronische pijn. Laten we in dit artikel bekijken voor welke uitdagingen ACT therapie in het bijzonder nuttig kan zijn.

Problemen met angst

ACT therapie helpt individuen om te gaan met lastige gedachten en moeilijke gevoelens (waaronder de angst zelf) die vaak gepaard gaan met angstproblematiek. Door middel van defusie, kan men leren om kritische gedachten los te laten. Op deze manier krijgen de gedachten minder invloed op je waardoor ze minder angst veroorzaken. Angstige gedachten zijn immers vaak de voedingsbodem voor de ervaring van angst. Omdat we denken dat er een gevaar is, ervaren we angst. Met afstand van dit soort gedachten, kan je ervoor zorgen dat angstgevoelens niet onnodig escaleren. In plaats van vast te zitten in een negatieve spiraal, leer je met ACT therapie de angst bij de hand te nemen en ondanks de angst betekenisvolle stappen te zetten. Dit kan ook eng zijn! Maar toch leer je om dit te doen, in behapbare stapjes.

Problemen met depressie

ACT therapie is ook effectief gebleken in het omgaan met de uitdagingen rondom een depressie of depressieve klachten. Het helpt bij het accepteren van negatieve emoties rondom depressie, waardoor de intensiteit van depressieve gevoelens niet oplopen tot onnodig lijden. Door het leren accepteren van deze gevoelens, kan men voorkomen dat ze vast komen te zitten in een versterkte depressie. De kritische stem in het hoofd van mensen die kampen met depressie, kunnen ook resulteren in meer depressieve klachten. Door afstand te doen van de negatieve gedachten en ervaringen die vastzitten aan de kritische stem, kan je de negatieve spiraal van depressie verminderen. Bovendien kan je meer betekenis toevoegen aan je leven met ACT therapie, waardoor je het licht weer kan gaan zien aan het einde van de tunnel. Van passiviteit naar met betekenis actief zijn.

Stress en burn-out problemen

ACT therapie biedt mindfulness-technieken en bevordert een waardengericht leven, essentieel bij het leren omgaan met stress en het voorkomen van een burn-out. Door meer ruimte voor jezelf te creëren, leer je grenzen te respecteren en keuzes te maken die in lijn zijn met persoonlijke waarden. Dit draagt bij aan een groter gevoel van betekenis en dient als buffer tegen stress en uitputting.

Verslavingsproblematiek

ACT therapie kan mensen ondersteunen bij het identificeren van triggers en patronen die bijdragen aan verslaving. Door zich bewust te worden van deze patronen en bewuste keuzes te maken, kan men verslavingsgedrag verminderen. Het verslavingsgedrag wordt vervolgens vervangen door waardengericht gedrag. ACT leert daarbij om te gaan met de negatieve gedachten en lastige emoties die bij dat proces kunnen komen kijken.

Chronische pijn en ziekte

Voor diegenen die kampen met chronische pijn, biedt ACT therapie hulpmiddelen om op een accepterende manier met pijn om te gaan. Door het accepteren van fysieke pijn, lijkt de impact ervan vaak af te nemen. Dit komt omdat de strijd tegen pijn vaak meer leed veroorzaakt dan de pijn zelf! ACT therapie helpt bij het ontwikkelen van een gezondere relatie met de pijn, waardoor de algehele kwaliteit van leven kan verbeteren. Bovendien wordt er gekeken naar betekenisvolle stappen die genomen kunnen worden, zodat het leven ondanks de pijn een positieve wending krijgt.

Een brede toepassing bij veel soorten problemen

Een van de opmerkelijke aspecten van ACT therapie is de veelzijdigheid ervan. Naast de hierboven besproken problemen, kan ACT ook helpen bij andere uitdagingen zoals een laag zelfbeeld, perfectionisme en piekeren. Zelfs bij trauma kan het positieve effecten hebben op de kwaliteit van leven.

Conclusie

ACT therapie is een veelzijdige en krachtige benadering die kan worden toegepast op een breed scala van psychologische uitdagingen. Door zich te concentreren op zowel acceptatie als actie, biedt het mensen de middelen om zich te bevrijden van beperkende patronen en naar een bevredigender leven te bewegen. De toepassing van ACT therapie strekt zich uit tot verschillende gebieden van het leven, waardoor het een waardevol hulpmiddel is voor persoonlijke groei, zelfs in het aangezicht van uitdagingen en problemen. Wil je meer ontdekken over ACT therapie en wat het voor jou kan betekenen? Kijk dan op onze ACT-pagina

Oefeningen in ACT therapie: wat wordt vaak gebruikt?

Samenvatting

Acceptance & Commitment therapy (ACT) staat bekend om haar unieke benadering en technieken die cliënten helpen zich te verbinden met acceptatie van wat er aanwezig is in het moment en hun waarden. Van mindfulness tot waardegericht leven. Laten we enkele voorbeelden van typische oefeningen bespreken die vaak onderdeel zijn van ACT therapie.

Mindfulness oefeningen voor in het dagelijkse leven

ACT moedigt aan om aanwezig te zijn in het hier en nu, wat betekent dat je leert om aandacht te besteden aan je zintuigen, gedachten en gevoelens in het huidige moment, zonder oordeel. Specifieke oefeningen die binnen ACT therapie worden gebruikt zijn: mindful bewegen, mindful eten en de body scan. In deze oefeningen gebruik je je aandacht om het huidige moment volledig te ervaren, waardoor je meer aanwezigheid, rust en focus kan ervaren. Je geeft daarin je gevoelens meer ruimte en kan daardoor beter met moeilijke ervaringen omgaan. Daarnaast leer je met mindfulness oefeningen om je aandacht te trainen en leer je dat je de controle hebt over wat je doet met je aandacht. Vandaag de dag leven we in een tijd van afleiding, waardoor we onze kracht weggeven. We zitten eigenlijk steeds meer als een zombie achter het stuur zonder dat we weten waar we heenrijden. Met mindfulness kunnen we weer bewust achter het stuur gaan zitten en bepalen wat we doen met onze aandacht en met onze acties.

Defusie-oefeningen: afstand nemen van je gedachten

Defusie een techniek waarbij cliënten oefenen met het nemen van afstand ten opzichte van hun gedachten. Hierbij leren cliënten gedachten te zien als voorbijgaande pakketjes van informatie in plaats van harde feiten. De kritische stem in je hoofd kan veel negativiteit met zich meebrengen wanneer je die stem gelooft. Door die kritische stem te defuseren, krijgt het minder macht over je. Een voorbeeld van een oefening die binnen ACT therapie wordt gebruikt rondom cognitieve defusie is het herhalen van vervelende gedachten op een gekke manier. Je kan bijvoorbeeld een negatieve gedachte heel vrolijk gaan herhalen, terwijl je aan het springen bent. De lading van de gedachte komt niet overeen met je lichaamshouding en de toon waarop je de gedachte herhaalt. Probeer het maar eens uit, het kan je verrassen! De lading kan erdoor verminderen en dat is een van de manieren om afstand te nemen van de kritische stem. Russ Harris heeft ook een mooie geanimeerde video gemaakt over defusie die je kan bekijken.

Zelf-als-context oefeningen: je ervaringen nuanceren

Bij deze categorie oefeningen gaat het om het zien van jezelf vanuit een breder perspectief. Het begrijpen dat jij niet je gedachten, handelingen, overtuigingen, gevoelens of herinneringen bent. Vaak kunnen we bepaalde ervaringen van vroeger onszelf aanrekenen en kunnen we deze ervaringen verbinden aan wie we zijn als persoon. Als we bijvoorbeeld iets vervelends doen, dan kunnen we onszelf gaan zien als een ‘vervelend persoon’. Een typische oefening in ACT therapie is om je ervaringen te nuanceren, door te zeggen ‘Ik gedroeg me die dag op een vervelende manier, want ik was geïrriteerd dat dingen niet lekker op werk liepen’ in plaats van ‘ik ben een vervelend persoon’. Hierdoor kan je de lading verminderen van ervaringen, door in te zien dat we niet onze vroegere keuzes en ervaringen zijn. Daar kan dan voor in de plaats komen dat we onszelf verbinden met een diepere identiteit, los van onze geschiedenis.

Waardegerichte acties: betekenisvol handelen

Een belangrijk onderdeel van ACT therapie is het verbinden met je waarden, waardoor je meer richting in je leven kan ervaren. Een kompas voor betekenis als het ware. Een typische oefening binnen ACT therapie is het invullen van je levenskompas. In deze oefening reflecteer je over 13 gebieden van je leven en wat je nou echt belangrijk vindt rondom deze gebieden. Vervolgens wordt je uitgenodigd om een paar van deze waarden om te zetten in concrete behapbare actiestappen, zodat je je leven meer betekenis kan geven.

Conclusie

De technieken en oefeningen in ACT zijn ontworpen om mensen te helpen een vrijer en betekenisvoller leven te leiden, in overeenstemming met hun diepste waarden. Deze oefeningen bieden een frisse en effectieve benadering voor persoonlijke groei. Van mindful wandelen tot het betekenisvol handelen. Wil je meer informatie hebben over soorten oefeningen en hoe je die precies doet? Kijk dan ook vooral op deze pagina voor een opsomming. Wil je ontdekken wat ACT therapie voor jou kan betekenen? Kijk dan op onze ACT-pagina voor meer informatie.

Medicatie, kan ik het combineren met ACT therapie?

Samenvatting

Acceptance & Commitment therapy (ACT) en medicatie kunnen in theorie harmonieus samenwerken. Terwijl ACT zich concentreert op acceptatie en vanuit je waarden leven, biedt het gebruik van bepaalde medicijnen de verlichting van symptomen. Aan de andere kant staan ACT en het gebruik van dit soort middelen wel lijnrecht tegenover elkaar. ACT moedigt juist acceptatie van symptomen aan in plaats van symptoomverlichting. Het succes van het combineren van ACT en medicatie is afhankelijk van zorgvuldige coördinatie en open dialoog. Op deze manier kan er afgestemd worden of de combinatie in jouw specifieke situatie kloppend is.

De functie van medicatie in geestelijke gezondheidszorg

Medicijnen zijn chemische stoffen ontworpen om neurotransmitters in de hersenen te balanceren, wat kan helpen bij het stabiliseren van stemmingen of het verminderen van specifieke symptomen. Medicatie gaat dus om symptoomverlichting. Medicijnen kunnen een uitweg bieden voor veel mensen die zich in moeilijk vaarwater bevinden. Het gebruik van middelen moet altijd in overleg gaan met je huisarts en andere betrokken medische professionals. Deze professionals gaan zorgvuldig om met medicatieveiligheid

Combineren van ACT en medicatie

De relatie tussen ACT en medicatie kan als complementair werken, maar dat verschilt per persoon en situatie. Terwijl medicijnen helpen bij het direct verlichten van symptomen, biedt ACT strategieën en inzichten om effectief om te gaan met stress, negatieve gedachten en andere psychologische uitdagingen door middel van het vergroten van veerkracht. Deze combinatie kan gunstig zijn voor mensen die ernstige mentale symptomen ervaren, waardoor hun wereld zonder die ondersteunende middelen ondraaglijk zou worden. In die gevallen kan het zijn dat medicijnen op korte termijn nodig zijn. ACT kan vervolgens bijdragen aan het ontwikkelen van langdurige veerkracht. Aan de andere kant kan medicatie iemand ook in een hoge mate verdoven, waardoor de toegang tot de emotionele wereld sluit. Deze emotionele wereld is cruciaal binnen ACT. In dat geval zou het geen goede combinatie zijn om ACT en medicijnen te combineren. Het antwoord verschilt dus per persoon en per situatie en dient onderzocht te worden om daarin een weloverwogen beslissing te maken.

Open communicatie als sleutel

Een optimale samenwerking tussen ACT en medicatie vereist transparantie. Zorgprofessionals, waaronder therapeuten en artsen, dienen goed geïnformeerd te worden over de lopende behandelingen van een patiënt om te waarborgen dat de interventies harmonieus samengaan. Wil jij dus aan ACT beginnen en slik je ook medicijnen? Bespreek dit dan met de professionals die bij je betrokken zijn. Vanuit deze transparantie kan je tot het beste besluit komen voor jouw specifieke situatie.

Conclusie

De combinatie van ACT en medicatie kan een krachtige tool zijn in de behandeling van psychologische uitdagingen. Aan de andere kant kunnen medicijnen ook de progressie die ACT kan brengen, in de weg zitten. Door te zorgen voor open communicatie en een zorgvuldige afstemming van interventies, kan er toegewerkt worden naar een kloppende beslissing rondom het combineren van medicatie en ACT. Wil je meer informatie over wat ACT voor jou kan betekenen? Ontdek dit dan op onze ACT-pagina.

Hulp nodig?
Kies je locatie