Ik gaf laatst een introductieworkshop mindfulness. De deelnemers worstelden met klachten die in vooral te maken hadden met werkdruk. Ze noemden werkdruk in een adem met verantwoordelijkheidsgevoel, perfectionisme en het gevoel te falen. Ze voelden zich gespannen, gejaagd, piekerden veel en leden aan slapeloosheid, concentratieproblemen, angstgedachten. Ze wilden hun eigen grenzen leren opmerken en weer genieten van het leven. Dat mindfulness hen handvatten kon bieden, was wat hen naar de workshop had gebracht.
In het kort vertelde ik wat mindfulness inhield, wat stress met het lichaam-geest systeem doet. Hoe meditatie helpt bij het kunnen accepteren van lastige situaties en je veerkrachtiger maakt. En ook dat grenzen herkennen en luisteren naar je behoeften belangrijke aspecten zijn van zelfzorg en de eerste stap naar verandering.
Op een gegeven moment hoorde ik mezelf zeggen dat mindfulness ook bijdraagt aan een verhoging van de productiviteit. Voor werkgevers een belangrijke term. In deze groep was die echter misplaatst en zodra ik het woord had uitgesproken, kreeg ik het akelige gevoel dat ik deel uitmaakte van het systeem dat mensen ziek maakt. Want als ik mensen handvatten biedt om veerkrachtiger te worden, kalmer en een meer accepterende houding te ontwikkelen zodat zij daarmee productiever worden en beter presteren, draag ik dan niet indirect bij aan het instandhouden van het ‘monsterlijke’ systeem dat diezelfde mensen tot de randen van hun kunnen en eroverheen duwt?
‘We hebben een onverzadigbaar monster gecreëerd dat ons de stuipen op het lijf jaagt.’
Liefdevolle vriendelijkheid is wat de Dalai Lama zijn religie noemt en wat Irene Kyojo Bakker beschrijft als een ‘overstromen van liefde, een warm, teder, zacht en open gevoel.’ Dat gevoel maakt dat je je verbonden voelt met de ander. Relatie en religie stammen van ‘religare’, dat verbinden betekent. Dat gevoel ervaren is niet alleen weggelegd voor romanpersonages of religieus leiders. We dragen die kwaliteit allemaal in ons. Denk aan een moeder die haar kind lief heeft, of aan die momenten in een mensenleven dat je overweldigd wordt door hevige gevoelens van verliefdheid. Het zijn momenten van verbondenheid, van je een voelen met de ander.
Meestal zijn het oprispingen van momentaan geluk. Dat hoeft niet zo te zijn. Je kunt leren liefdevolle vriendelijkheid duurzaam in je leven integreren. Het ‘enige’ dat je hoeft doen, is aandacht geven aan het huidige moment en jezelf verbinden met de ander. Zoals Nick Carraway doet wanneer hij beseft dat Jay Gatsby zijn rijkdom heeft opgebouwd voor het meisje van zijn dromen: ‘Weet je dan niet, dat rijke meisjes niet trouwen met arme jongens, Jay Gatsby?’ Tja. Dat schijnt in de verfilming toch een ander licht op die rijke stinkerd.
Begrijp me niet verkeerd. Stress is een natuurlijke reactie op een (levens-)bedreigende situatie. Op zich is er niks mis met hard werken en af en toe stress ervaren is niet slecht. Het probleem is dat stressniveau’s vaak te hoog zijn als gevolg van wat een voortdurende drang lijkt naar meer, beter, verder. Wat ligt daaraan ten grondslag? Is het de behoefte om gezien te worden? Is het de aangeboren drang tot ontwikkeling? Een natuurwet in een zich almaar uitdijend universum waarvan wij een exponent zijn? Is het een existentiële leegte die we proberen te vullen? Willen we voldoen aan de behoeften van ‘de maatschappij’ die ons van wieg tot graf langs de meetlat legt? Want nog voor we de baarmoeder zijn uitgetild, zijn we al vergeleken met hoe ‘goed’ anderen het doen.
Die meetlat bestaat uit je eigen verwachtingen en die van ouders, artsen, leraren, en werkt door in je volwassen leven met partners, werkgevers, statistieken… Dit geldt voor iedereen, ongeacht of je werknemer of leidinggevende bent. De maatstaven zijn inmiddels zodanig uitgerekt dat ze steeds minder werkbaar zijn, leiden tot chronische stress en allerlei stressgerelateerde klachten. Een veelgehoorde is het gevoel jezelf te zijn kwijtgeraakt. Niet begrijpt wat jou zover heeft gebracht. Niet weet wat je wilt en nodig hebt. We hebben een onverzadigbaar monster gecreëerd dat ons de stuipen op het lijf jaagt. De stressreactie die dat veroorzaakt vermindert je opmerkzaamheid waardoor je niet merkt dat het lichaam voortdurend signalen afgeeft dat het genoeg is.
Word je bewust van de patronen die het veeleisende en verwende monster in stand houden. Stop met rennen om te voldoen aan zijn onverzadigbare behoeften. Breng mindfulness naar de situatie. Kies bewust en met zelfzorg. Of, zoals een cursist eens zei: ‘Ik ben gestrand tegen de dikke buik van het monster dat ik voed. Het is tijd voor de gezonde keuze.’ Zorg voor het monster. Want het monster dat ben jij.
